از کارآفرینی دیجیتال تا تولید محصولات هوشمند

وقتی صحبت از کارآفرینی می‌شود، معمولا راه‌اندازی یک کسب‌و‌کار، در ذهن‌ها نقش می‌بندد؛ اما کارآفرینی در واقع، فراتر از آن و به معنای شناسایی و به کارگیری فرصت‌ها و تبدیل آن‌ها به کالاها و خدمات قابل فروش است. در این تعریف، مشخصه اصلی کارآفرینی،‌ خلق ارزش است؛ پس در کسب‌و‌کارهای موجود و حتی در موسسات غیرانتفاعی و دولتی نیز می‌توانیم شاهد آن باشیم[i].

در دهه‌های اخیر، توسعه فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاک چین، پردازش متحرک (mobile computing)، رایانش ابری، شبکه‌های اجتماعی، و تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها و … اشکال فعالیت‌های کارآفرینی را تغییر داده و موجب شکل‌گیری کارآفرینی دیجیتال، شده‌اند[ii]. کارآفرینی دیجیتال، از طریق ایجاد فرصت‌های جدید، زمینه مناسبی را برای رشد و توسعه اقتصادی فراهم می‌کند[iii]. کارآفرینانی که از این فرصت‌ها استفاده می‌کنند، کارآفرین دیجیتال نامیده می‌شوند. شرکت‌هایی چون گوگل، متا (فیسبوک)، مایکروسافت و اپل که علاوه بر تغییر دنیای کسب‌وکار، تعاملات ما در زندگی روزمره را نیز دچار تحول کرده‌اند، حاصل تلاش کارآفرینان دیجیتال هستند[iv]. کارآفرینی دیجیتال در دنیای امروز، یک ضرورت است؛ تا جایی که حتی با فراگیری کرونا و کاهش رشد اقتصادی بیشتر کشورها، نه تنها فعالیت‌های کارآفرینی دیجیتال، کمتر نشده؛ بلکه با سرعت بیشتری در حال گسترش است. توسعه اپلیکیشن‌های پیگیری وضعیت بیماری کرونا، معرفی مراکز واکسیناسیون و همچنین رواج تجارت الکترونیک، مثال‌هایی از کاربرد کارآفرینی دیجیتال در دوران همه‌گیری هستند. همچنین، طبق مطالعات انجام شده، کسب‌وکارهایی که قبل از شیوع بیماری در فعالیت‌های دیجیتال سرمایه‌گذاری کرده‌بودند، در این دوران عملکرد بهتری داشتند[v].

 

در کارآفرینی دیجیتال، شاهد دیجیتالی شدن تمام یا بخشی از فعالیت‌هایی که در یک سازمان سنتی، بطور فیزیکی، وجود داشتند هستیم؛ فعالیت‌هایی همچون:

• بازاریابی دیجیتال (شامل ابزارها و فعالیت‌هایی که برای بازاریابی محصولات و خدمات در بستر دیجیتال مورد استفاده قرار می‌گیرند)
• فروش دیجیتال (مانند درگاه پرداخت آنلاین)
• کالا یا خدمات دیجیتال (مانند اپلیکیشن موبایل، مشاوره آنلاین، خدمات بانکی غیرحضوری و …)
• توزیع دیجیتال کالاها و خدمات (مانند پلتفرم‌های اشتراک‌گذاری اپلیکیشن و بازی، کتاب و…؛ البته، امکان توزیع محصولات سنتی نیز به صورت دیجیتال وجود دارد؛ مانند پلتفرم‌های آنلاین فروش لباس)
• تعاملات دیجیتالی یا همان مدیریت دیجیتال ذینفعان (مانند ارتباط مجازی با تامین‌کنندگان و انجمن‌های صنفی، نظرسنجی‌های آنلاین از مشتری، ارتباط مجازی با سایر شرکت‌ها و …)
• دیجیتالی شدن فعالیت‌های عملیاتی شرکت (مانند تیم‌های مجازی و دورکاری) [vi].

از طرف دیگر، می‌توان سه سطح را برای کارآفرینی دیجیتال در نظر گرفت؛ در سطح ابتدایی کارآفرینی دیجیتال (Mild Digital Entrepreneurship)، شرکت به عنوان تأمین کننده یا مکمل کارآفرینی سنتی و در واقع، نوعی واسطه است. در سطح میانه (Moderate Digital Entrepreneurship)، شرکت متمرکز بر محصولات دیجیتال، ارسال دیجیتال و سایر فرآیندهای دیجیتال و متکی بر زیرساخت دیجیتال است. در سطح سوم که کارآفرینی دیجیتال کامل یا شدید (Extreme Digital Entrepreneurship) نامیده می‌شود، کل کسب وکار؛ از تولید گرفته تا تبلیغ، توزیع و ارتباط با مشتری، دیجیتال است.

از ترکیب فعالیت‌ها و سطوح کارآفرینی دیجیتال که در بالا اشاره شد، به جدول زیر می‌رسیم که معیار خوبی برای تشخیص میزان دیجیتال‌بودن شرکت‌هاست[vii]:

 

کارآفرینی دیجیتال و تولید محصولات هوشمند

همان‌طور که گفته شد، در کارآفرینی دیجیتال، محصولات سنتی که صرفاً از قطعات مکانیکی و الکتریکی تشکیل می‌شدند، جای خود را به سیستم‌های پیچیده­تری به نام محصولات هوشمند(Smart Products) می‌دهند. تولید این محصولات، مستلزم تغییراتی در طراحی محصول، تولید، بازاریابی و خدمات پس از فروش است که در نهایت، موجب تحول زنجیره ارزش، تغییر مرزهای صنعت و ایجاد صنایع کاملاً جدیدی شده‌است[viii]. یکی از این محصولات هوشمند، دستگاه پوز (پایانه پرداخت) است که طبق برآورد انجمن اروپایی تراکنش‌های امن (EAST)، ارزش بازار آن در سال 2020، معادل 31.51 میلیارد دلار بوده و انتظار می رود تا سال 2026 به 67.69 میلیارد دلار (بیش از دو برابر) برسد. دستگاه‌های پوز، در دهه گذشته، از لحاظ بهبود تجربه مشتری و فراهم کردن امکانات بیشتر با هزینه‌ کمتر برای صاحبان کسب‌وکار، پیشرفت محسوسی داشته‌‌اند[ix]. در ایران، تولید دستگاه پوز (پایانه پرداخت)، برای اولین‌بار، توسط فناپ‌تک که بازوی  هلدینگ فناپ در حوزه تولید سخت‌افزارها یا راهکارهای بانکی و پرداختی است، صورت گرفت. این شرکت، در حال حاضر، مدل‌های مختلفی از پایانه‌های فروش ثابت، سیار و دستگاه‌های تولید کد کیوآر را تولید می‌کند. فناپ تک در تلاش است با تولید محصولات و راهکارهای دیجیتال و هوشمند در جهت حرکت کشور به سمت کارآفرینی دیجیتال، موثر باشد.

 نویسندگان:
نازنین دانش خواه، متخصص نوآوری شرکت فناپ تک و دانش آموخته کارشناسی ارشد مهندسی فناوری اطلاعات (IT)
زهرا مرادی، دانش آموخته کارشناسی ارشد مدیریت تکنولوژی دانشگاه تهران و فعال در حوزه نوآوری

 

 

[i] Hafezieh, N., Akhavan, P., & Eshraghian, F. (2011). Exploration of process and competitive factors of entrepreneurship in digital space: A multiple case study in Iran. Education, Business and Society: Contemporary Middle Eastern Issues.

[ii] Nambisan, S. (2017). Digital entrepreneurship: Toward a digital technology perspective of entrepreneurship. Entrepreneurship theory and practice, 41(6), 1029-1055.

[iii] Le Dinh, T., Vu, M. C., & Ayayi, A. (2018). Towards a living lab for promoting the digital entrepreneurship process. International Journal of Entrepreneurship, 22(1), 1-17.

[iv] Palmer, C., Kraus, S., Kailer, N., Huber, L., & Öner, Z. H. (2021). Entrepreneurial burnout: A systematic review and research map. International Journal of Entrepreneurship and Small Business, 43(3), 438-461.

[v] Modgil, S., Dwivedi, Y. K., Rana, N. P., Gupta, S., & Kamble, S. (2021). Has Covid-19 accelerated opportunities for digital entrepreneurship? An Indian Perspective. Technological Forecasting and Social Change, 121415.

[vi] Hull, C. E. K., Hung, Y. T. C., Hair, N., Perotti, V., & DeMartino, R. (2007). Taking advantage of digital opportunities: a typology of digital entrepreneurship. International Journal of Networking and Virtual Organisations, 4(3), 290-303.

[vii] همان

[viii] https://hbr.org/2014/11/how-smart-connected-products-are-transforming-competition

[ix] https://www.researchandmarkets.com/reports/5275222/pos-system-market-growth-trends-covid-19